92/104/EEC sayılı Avrupa Birliği Direktifi ile
92/91/EEC Avrupa Birliği Direktifine paralel olarak, hazırlanmıştır.
Ateşleme: Kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasını, Ateşleyici: Patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek üzere, yeterlik belgesine sahip kişiyi,
Ayak: Maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılan yeri,
Baca: Maden içerisinden sürülen galeriyi,
Baraj: Yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici engelleri,
Bür: Yerüstüyle bağlantısı olmayan kuyuyu,
Cep: Galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli çalışanların ve ateşleme görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları,
Çatlak: Ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları,
Çatlak sökümü: Bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış,
düşebilecek durumdaki parçaların temizlenmesini,
Freno: Varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi,
Grizu: Metanın havayla karışımını,
Kademe: Açık işletmelerde belirli aralık, kot ve eğimlerle meydana getirilen
basamak şeklindeki çalışma yerlerini,
Lağım: Taş içerisinde sürülen galeriyi,
Nefeslik: Ocak havasının giriş ve çıkış yolunu,
Ocak: Kuyuları ve giriş çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazıları, bu kazılardan çıkan
pasanın çıkartıldığı yatımlıve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini, çıkarma, taşıma, havalandırma tesislerini, yeraltında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri, açık işletmelerde giriş çıkış yolları ile tüm maden kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın döküldüğü döküm sahalarını,
Röset: Kuyu ve başaşağıların dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı yerlerini, Sıkılama: Lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde doldurulmasını,
Madenlerin sondaj kuyuları açılarak çıkarılması,
Arama amacıyla sondaj yapılması,
Çıkarılan madenlerin işlenmesi hariç
Satışa hazırlanması işlerini kapsar.
Şev: Kademe, alın ve yüzlerindeki eğimi,
Topuk: İşletmelerde güvenlik için bırakılan maden kısımlarını,
Varagel: Dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve
karşılıklı ağırlık esasına göre, eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma yerini,
Madenlerin yeraltı veya yerüstünden çıkarılması,
madenlerin çıkarma amacıyla araştırılması,
çıkarılan madenlerin işlenmesi hariç,
satışa hazırlanması işlerini, ifade eder.
Teknik Nezaretçi :İş sağlığı ve güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre görevlendirilmiş maden mühendisine;
Teknik nezaretçi, en az 15 günde bir, ocağın işçi çalıştırılan yerlerini denetlemek, sonucunu, noterce onaylı teknik nezaretçi rapor defterine, öngöreceği öneri ve önlemlerle birlikte yazıp imzalamak zorundadır.
Deneyimli işçi: Ocak içinde, herhangi bir işte, en az 6 ay çalıştıktan sonra, bu işi yalnız başına yapabileceklerine ve ocağın güvenlik ve çalışma koşullarına uyum sağladıklarına yetkililerce kanaat getirilen işçiler deneyimli işçidir.
İşveren,
Sağlık ve güvenlik dokümanı hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlar.
Sağlık ve güvenlik dokümanında özellikle aşağıdaki hususların yer almasını sağlar:
Çalışanların işyerinde maruz kalabilecekleri psikososyal riskler dahil olmak üzere risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi.
Alınacak uygun tedbirler ile hazırlanması gereken yönergelerin ve planların hazırlanması.
Çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve bakımının yapılması.
Sağlık ve güvenlik dokümanının işyerinde çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanmasını ve önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında ya da işyerinde meydana gelen iş kazası; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olaylardan sonra gözden geçirilmesini ve ihtiyaç halinde revize edilmesini sağlar.
İşveren, gerekli kayıt ve bildirimleri yapar.
Bir işyerinde birden çok işverene ait çalışanların bulunması durumunda,
Her işveren kendi kontrolü altındaki işlerden sorumludur.
Ancak işyerinin tamamından sorumlu olan işveren, çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili tedbirlerin uygulanmasını koordine eder.
Kendisine ait sağlık ve güvenlik dokümanında koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak tedbirler ile uygulanacak yöntemleri belirler.
Bu koordinasyon her bir işverenin Kanunda belirtilen sorumluluğunu etkilemez.
Daha önce hazırlanan mevcut sağlık ve güvenlik dokümanları bir yıl içerisinde bu Yönetmelik hükümlerine uygun hale getirilir.
Sondajla Maden Çıkarmada İSG
Sağlık ve güvenlik dokümanında, gerekli görülmesi halinde çalışılan yerler gözetim yapan kişi tarafından her vardiyada en az bir defa kontrol edilir.
Tek vardiyayla çalışılan işyerlerinde veya tatil gibi güvenliği riske sokacak kadar ara verilmesinden sonra, çalışanlar ocağa girmeden ve herhangi bir faaliyete başlanmadan önce, sorumlu kişiler tarafından ocağın her yeri sağlık ve güvenlik yönünden denetlenir; çalışamaya uygun şartların varlığı tespit edilmeden ocağa girilmesine izin verilmez.
Her işyeri için çalışanların
Sağlık Ve Güvenliklerinin Korunması, Patlayıcı Maddelerin Taşınması, Depo Edilmesi
İş Ekipmanlarının Güvenli Bir Şekilde Kullanılması İçin Gerekli Kuralları Belirleyen Yazılı Talimatlar Hazırlanır. Bu Talimatlar, Acil Durum Ekipmanlarının Kullanımına Ve İşyerinde Veya İşyeri Yakınındaki Herhangi Bir Acil Durumda Nasıl Hareket Edileceğine İlişkin Bilgileri De Kapsar.
Sağlık Ve Güvenlik Dokümanında, Gerekli Görülmesi Halinde, Hem Tehlikeli İşlerin Yapılmasında
Hem De Diğer İşlerle Etkileşmesi Sonucu Ciddi Tehlikelere Neden Olabilecek Rutin İşlerin Yapılmasında Bir Çalışma İzin Sistemi Uygulanır. Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak şartları ve alınacak tedbirleri belirten çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak verilir.
Mekanik ve elektrikli ekipman
Mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, uygun yerlere yerleştirilmesi, hizmete alınması, işletilmesi ve bakımında, çalışanların sağlık ve güvenliği için,Makina Emniyeti Yönetmeliği
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınır.
İşyerinde, elektrik şebekesini ve şebekedeki sabit aygıt ve tesislerin yerlerini gösteren, ölçekli, ayrıntılı ve güncel bir plan bulundurulur.
Yeraltı ocaklarında kullanılacak ekipman ve tesisatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı veveya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan parçalar Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (949AT)'te belirtilen I. Grup Teçhizat kategorisine uygun olmalıdır.
Çalışma gerilimi 42 voltun üzerinde ise, elektrik kaçağı yapabilecek elektrikli aygıtlar ve madeni kısımlar, topraklamayla güvenlik altına alınır.
Ocak içi şebekesine ve buna bağlı devrelere ait topraklama iletkenlerinde kesiklik veya kopukluk bulunmayacak; kablo ekleme kutuları veya başlıklarında, güvenli biçimde köprüleme yapılır.
Bağlantı yerlerinde boya, oksit ve pas nedeniyle topraklama direncinin yükselmesine izin verilmez.
Elektrik tesisatıyla ilgili mevzuat, başka bir topraklama sistemine izin vermedikçe, ocak içi şebekesinin herhangi bir noktasındaki topraklama, ancak ocak dışındaki bir topraklama tesisiyle birleştirilerek yapılabilir.
Elektrikli tesisatlar ve içten patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri sağlanır.
Otomatik ve mekanik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt altına alınır ve saklanır.
Zararlı maddelerin çıkışının kaynağında engellenmesi,
Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması,
Bu maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması, gibi tedbirler alınarak çalışanların risk altında olması önlenir.
Patlayıcı maddelerin ve ateşleyicilerindepolanması,taşınması vekullanılması,sadece bu konuda yetkili ve ehil kişiler tarafından yapılır.
Bu işler, çalışanlar için risk oluşturmayacak şekilde organize edilir ve yürütülür.
İşletmelerin yapısına uygun nitelikte patlayıcı maddeler ve kapsüller kullanılır.
Patlayıcı maddeleri yeterlilik belgesine sahip ateşleyicilerden başkasının almasına ve
ateşlemesine izin verilmemelidir.
50 kilogramdan az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan 90 derecelik bir,
girilmeli ve patlayıcı madde deponun son kısmına konulmalıdır.
Bir patlama olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının karşısına, dirseklerden en az üç metre derinlikte hız kesici cepler yapılmalıdır.
Patlayıcı madde dağıtımı, depo çıkışındaki özel bir cepte yapılır ve buralarda statik elektrik boşalmasına karşı gereken tedbirler alınır.
Patlayıcı maddeler özel sandıklar içinde taşınır ve bu sandıkların içine başka bir madde konulamaz.
Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarlarını kendi üzerinde bulundurur.
Ateşleyicinin vücudundaki statik elektriğin boşaltılması için gerekli tedbirler alınır.
Patlayıcı madde depolarında, patlayıcı madde ve bu maddelerin tüketim kaydı tutulur.
Fazla her kartuş için, kartuş boyunun yarısı kadar, sıkılama maddesi eklenir.
Artan boşluk, sıkılama maddesiyle doldurulur.
Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılanması, bizzat ateşleyici veya onun gözetim ve sorumluluğu altında bu konuda deneyimli usta veya çalışan tarafından yapılır.
Sıkılama iletken olmayan özel çubuklarla yapılır.
Fitiller ve kapsüller özel kapsül pensesiyle sıkıştırılır.
Kapsüller kartuşlara ateşleme yapılacağı sırada yerleştirilir ve lağım delikleri ancak ateşlenecekleri zaman doldurulur.
Kapsül tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirlerine ve ateşleme tellerine bağlanması ve ateşlenmesi işini bizzat ateşleyici yapar.
Lağım atılacak yeri en son ateşleyici terk eder.
Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, fitille ateşleme yapılamaz.
Elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine teknik amonyum nitratın doldurulmasında kullanılan pnömatik ve mekanik araçlar uygun biçimde topraklanır.
Doldurulacak lağım sayısı, elektrikli ateşleme aracının patlatabileceği kapsül sayısının yarısını geçemez.
Ateşlemeden önce, bütün bağlantılar gözden geçirilir ve özel ölçüm aygıtları ile devre kontrolü yapılır.
Lağım atıldıktan sonra, elektrikli ateşlemede en az 5 dakika,
fitil veya benzeri ateşlemede 1 saat geçmeden ve yetkili kimseler tarafından dikkatle muayene edilip tehlike kalmadığı bildirilmedikçe ateşleme alanına kimsenin girmesine izin verilmez.
Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir sorumlu kişinin gözetiminde, mümkünse o lağımı delen çalışan tarafından, patlamamış lağım deliğinin en az 30 santimetre yakınında, ona paralel başka bir delik delinip doldurularak ateşlenir.
Ateşleyici, lağım deliğinde kalan patlamamış patlayıcı maddeleri zararsız hale sokamazsa, bacadaki çalışmayı durdurur;
Patlayıcı madde depolarının yerini gösterir planlar,
Ateşleyiciler ile patlayıcı madde depolarına girmeye yetkili çalışanların listesi, o Patlayıcıları nem, bozulma ve donmaya karşı korumak için alınacak tedbirler, o Patlayıcı madde tüketim planı, o Tecrit (ayırma) tedbirleri, o Havalandırma,
Patlama ve yangına karşı alınacak tedbirler,
Yangın halinde gaz ve dumanların boşaltılması,
Patlayıcı maddelerin taşınmasına dair kuralları, ile ilgili hususlar yer alır.
Kurtarma işleri gibi özel durumlar hariç olmak üzere çalışanlar sadece insan taşımak için imal edilmiş araçlarla taşınır.
Lokomotiflerin önünde beyaz veya sarı, son arabanın arkasında da kolay görülür kırmızı bir işaret lambası bulundurulur.
İşveren Arama, kurtarma ve tahliye konusunda yeterli sayıda destek elemanı görevlendirilir.
İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik kapsamında destek elemanı görevlendirme zorunluluğunun 10'dan az olduğu ve çalışan sayısının da 10'dan az olduğu ocaklarda en az 10 çalışanın konu ile ilgili eğitim alması sağlanır.
Şaşırmayın Yönetmelikte Aynen bu ifade var. İnanmıyorsanız açın bakın ©
Kaçışın zor olduğu, zaman aldığı veya sağlığa zararlı havanın solunabileceği veya oluşabileceği yerlerde, temiz hava sağlayan taşınabilir solunum cihazları bulundurulur.
Bu cihazlar en kısa sürede ve kolaylıkla ulaşılabilir ve kullanıma hazır şekilde muhafaza edilir.
Yer altı ve yerüstü maden işyerlerinde arama, kurtarma ve tahliye ekiplerinin hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmesi için uygun bir kurtarma istasyonu kurulur.
Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre olan alan içinde bulunan maden işyerleri, merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler.
Bu hüküm, aynı işyerinin çeşitli ocakları için de geçerlidir.
İşyerleri, bu istasyonun kuruluş ve yönetim giderlerini, çalıştırdıkları çalışanların sayısına göre aralarında paylaşırlar.
Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde uygun bir dinlenme yeri sağlanır.
YERÜSTÜ MADEN İSLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK
Çalışma yapılan her kademeye ait en az bir adet çalışma yolu olur.
Yıldırım düşmesi tehlikesi varsa; elektrikli kapsülle ateşleme yapılan açık ocaklarda, lağım delikleri gerekli tedbirler alınmadan doldurulmaz.
Tehlike lağımın doldurulması sırasında meydana gelmişse doldurma işlemi derhal durdurulup, patlamanın olağan etki alanı dışına çıkılır ve tehlike geçinceye kadar bu alana kimsenin girmemesi için gerekli tedbirler alınır.
Kazı ya da lağımlarla oyularak kademe alınlarının askıya alınması (ters ıskarpa) suretiyle çalışılması yasaktır.
Elle kazı ve yükleme yapılan açık ocaklarda kademe yüksekliği 3 metreyi geçemez.
Bu ocaklarda şev açısı ise, jeolojik ve yapısal özellikler de dikkate alınarak,
sağlam arazide 60 dereceyi,
çöküntülü ve ezik arazide, kum, çakıl ve dere tortuları olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrışıma uğramış kalkerlerde, parçalanmış volkanik taş ve tüflerde 45 dereceyi,
Açık işletmelere ilişkin yönerge: Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı veya derin lağım deliklerinin uygulandığı işyerlerinde yönerge hazırlanır.
Kademelere verilecek en çok yükseklik,
Güvenle çalışmaya imkan verecek kademe düzlüğü, genişliği,
Çalışılan yerin özelliğine, jeolojik, tektonik yapısına ve fiziksel özelliğine göre kademelere verilmesi gereken şev derecesi,
Lağım atılacak yerin özelliğine göre, lağım derinliği, lağım aralıkları ve lağım deliğiyle kademe yüzünün dibi arasındaki uzaklık ve buna göre konulması gereken patlayıcı madde miktarı,
Ateşleme sırasında çalışanların ve makinaların güvenlikleri için alınması gereken tedbirler, Makinaların çalışma koşulları, manevra yerleri, yükleme, taşıma ve boşaltma işlerinde uygulanacak güvenlik tedbirleri,
Patlayıcı madde doldurma, sıkılama ve ateşleme sırasında alınacak güvenlik tedbirleri, Çalışma yerlerine görevlilerden başkalarının girmesine karşı tedbirler,
Patlayıcı maddelerin depolanması, kullanılacakları yere güvenli biçimde taşınmaları ve kullanılmalarına ilişkin tedbirler, gibi hususlar yer alır.
YERALTI MADEN İSLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK
Yeraltı çalışma planları (imalat haritası)
Yeraltı çalışmalarını açıkça gösterecek ölçekli bir yeraltı çalışma planı hazırlanır.
Yeraltı çalışma planları en geç ayda bir güncelleştirilir ve işyerinde bulundurulur. Tüm yeraltı çalışmalarında, çalışanların kolayca ulaşabileceği, birbirinden bağımsız ve güvenli yapıda en az iki ayrı yoldan yerüstü bağlantısı bulunur.
Bu yollar arasındaki topuk 30 metreden aşağı olmaz, bu yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulmaz.
yaya yolları galeri tabanından en az 180 santimetre yükseklikte
ve araçlarla galerinin yan duvarlarından birisi arasında en az 60 santimetre mesafe kalacak şekilde bırakılır.
Yaya yolu bırakılmasına imkan yoksa ve taşıma sırasında çalışanların geliş ve gidişine veya çalışmasına izin verilmişse, yolların yan duvarlarında, uygun aralıklarla, en az iki kişinin sığabileceği yeterli boyutlarda cepler yapılır.
Bu cepler boş ve temiz tutulur ve kolayca görünür hale getirilir.
Taşımanın bantlarla yapıldığı yollar bu hükmün dışındadır.
Tek çıkarma sistemli kuyularda insan taşınması süresince, malzeme taşınması yasaktır.
İki çıkarma sistemli kuyularda kompartımanların birinde insan taşınırken diğerinde malzeme taşınabilir.
Taşıma yollarındaki hava içinde patlamaya neden olabilecek miktarda kömür tozu bulunan veya metan oranı % 0.3'ü geçen kömür ocaklarıyla kükürt tozu bulunan kükürt ocaklarında, elektrikli lokomotifler kullanılmaz.
Kömür ve kükürt ocaklarında, benzinli lokomotiflerin ve benzinle çalışan araçların kullanılması yasaktır.
Dizel lokomotiflerde egzoz gazlarının tehlikesine karşı, uygun sistemler kullanılması zorunludur.
Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken çalışanların vinç ve varageller ile taşıma yapılan yollardan yürüyerek iniş çıkışı yasaktır.
Vinç ve varagellere ancak taşıma durdurulduğu zaman ve saççının izni alınarak girilir. İlgililer, bu durumlarda, önceden, gerekli güvenlik tedbirlerini alırlar.
Bu Yönergede;
İnsan taşıması sırasında alınacak güvenlik tedbirleri,
Taşıma yapılan yerlerde uyulacak kurallar, görevlendirilen kişiler, Elle veya mekanik vasıtalarla taşımalar sırasında kullanılacak güzergahlar, Bakım ve onarım gibi durumlarda görevlendirilecek kişiler, Zorunlu hallerde taşıma vasıtalarının hareketlerinin düzenlenmesi, kancalama ve kanca kesilmesi ve durdurulması için gerekli araç ve gereçler,Nakliyat sırasında uygun kesit, ebat ve eğimde yolun bulunması ile ilgili hususlar, Hız ile ilgili hususlar,
Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken çalışanların yürüyerek iniş çıkışı ile ilgili gerekli güvenlik tedbirleri,Her kafeste veya kafesin her katında taşınabilecek çalışan sayısı ile kafesler ve halatlarla ilgili güvenlik tedbirleri, gibi hususlar yer alır.
Taşıma halatıyla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların (koşum düzeni) maruz kalabilecekleri dinamik çarpma ve gerilmeler de hesaba katılmış olmak koşuluyla, yapımda uygulanacak güvenlik katsayısı, kafesin taşıyacağı en çok statik yüke nazaran en az 12 olmalıdır.
Taşıyıcı halatla kafes arasındaki koşum düzeni, altı ayda en az bir kez, zincirler, ayırma kancaları ve diğer parçalar sökülmek, parçaların kesitleri uygun aletlerle ölçülmek suretiyle aşınma, pas ve çatlak bulunup bulunmadığı yönünden muayene edilir.
Akümülatörlü lokomotiflerin akümülatörlerinin ocak içerisinde doldurulmaları ve değiştirilmeleri aşağıda belirtilen koşullarda ve doldurma istasyonlarında yapılır:
Doldurma odaları ve istasyonları amaca uygun biçimde donatılır.
Buralar iyice havalandırılır ve çıkan hava doğrudan ana hava dönüş yoluna verilir.
Oda ve istasyonlar yanmaz malzemeden yapılır.
Elektrolitle yapmalara karşı koruma tedbirleri alınır.
Elektrik tesisatı bu gibi yerler için kabul edilir tipten olur.
Aydınlatma armatörlerinin bakımı düzenli olarak yapılır.
Ocak grizulu veya damar kendi kendine yanmaya elverişli ise ayak arkası, tavan veya yanlarda meydana gelen boşluklar sıkıca doldurulur ve diğer sağlık ve güvenlik tedbirleri alınır.
Yeraltı maden ocaklarında açık tutulması gereken her yerde tavan kendini taşıyacak kadar sağlam olmadıkça tahkimat yapılması zorunludur.
Tahkimat yapılması zorunlu olan ocaklarda yönerge hazırlanır ve çalışanların görebileceği yerlere asılır.
Bu Yönergede;
Ocakta tahkimat gerektiren her kısımda (ayak, tavan vb.) tahkimattan sorumlu çalışanın belirlenmesi,
Tahkimatın yapılması sırasında çevre güvenliğinin alınması,
Çalışma yapılan her ayakta uygun nitelik, miktar ve ebatlarda tahkimat malzemesinin bulunması,
Çalışılan yerin özelliğine, jeolojik, tektonik yapısına ve fiziksel ve kimyasal özelliğine göre kademelere uygun tahkimat yapılması ile ilgili gerekli tedbirler,
Kendiliğinden yanmaya meyilli ve grizulu ocaklarda tahkimat yapılması ile ilgili gerekli tedbirler,
Güvenle çalışmaya imkan verecek arın düzlüğü ile ayak baş ve dibi arasındaki hiza genişliği ilgili tedbirler,
Tavan tahkimatının geri kazanılması,
Ayak arkasının düşürülmesi ile ilgili hususlar yer alır.
Mekanik havalandırma sistemi kullanılan ocaklarda hava akımı mümkünse doğal hava akımı doğrultusunda yönlendirilir.
Havalandırma sistemlerinin devre dışı kalmaması için bu sistemler devamlı surette izlenir ve istenmeyen devre dışı kalmaları bildirecek otomatik alarm sistemi bulunur.
İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında, eğimli ve düz yollarda, hava hızı, saniyede 8 metreyi geçmez.
Havasında % 19'dan az oksijen,
% 2'den çok metan,
% 0.5'den çok karbondioksit,
50 ppm (%0.005) den çok karbonmonoksit ve diğer tehlikeli gazlar bulunan yerlerde ÇALIŞILMAZ.
8 saatlik çalışma için müsaade edilen en yüksek hidrojensülfür oranı 20 ppm (% 0,002)'dir.
Ana vantilatör ve aspiratörler birbirinden bağımsız iki ayrı enerji kaynağına bağlanır.
Ocağın çeşitli kısımlarında, sıcaklık ve nem oranı düzenli olarak ölçülür.
Nem oranı göz önünde bulundurularak hava sıcaklığının sağlığa zararlı düzeye yükselmemesi için gerekli tedbirler alınır.
Bu düzeye yaklaşıldığında ölçme işlemi her gün gerekli görülecek aralıklarla yapılır ve ölçme sonuçları havalandırma defterine yazılır.
Hava giriş kuyusundan kömür tozu girmesini önlemek üzere yerüstünde gerekli tedbirler alınır. Ayrıca kuyular ve çevreleri belirli aralıklarla toz birikintilerinden temizlenir.
Tozların havaya karışmasına engel olacak tedbirler alınmadığı takdirde ocak dışında hava giriş kuyusuna 80 metreden daha yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulmaz.
Havalandırma ile ilgili yönerge hazırlanır ve çalışanların görebileceği yerlere asılır.
Bu Yönergede;
Havalandırma sisteminin doğal ya da cebri olarak sağlandığına dair bilgi,
Havalandırma planı hakkında bilgi,
Havalandırmayı etkileyebilecek durumlar, Havalandırmanın yapılmadığı bölgeler,
Hava ölçümlerinin kim tarafından, hangi aralıklarla ve nerelerde yapılacağı,
Yapılacak gaz ölçümleri,
Ölçümler sonrasında alınacak tedbirler, ile ilgili hususlar yer alır.
Patlayıcı madde kullanım yasağı Patlayıcı madde;
Emniyet lambası veya metan detektörleriyle yapılan ölçümlerde % 1 veya daha çok metan bulunan kısımlarda, Grizu bulunması muhtemel yerler, grizu kontrolü yapılamayan eski veya yeni imalat boşlukları veya çatlakları olan yerlerde, Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında, Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında,KULLANILMAZ.
Yeraltı Kömür madenlerinde yapılacak bir patlama için;
Patlatma yapılabilmesi için Ateşçinin yeterlilik C belgesi olmalıdır
Ateşçi yeterlilik belgesi sınavlarının ve diğer faaliyetlerin Yürütücüsü İç işleri Bakanlığıdır
Ateşçi olmak isyetenlerin en az ilkokul mezunu ve 18 yaşını doldurması gerekir
Yeraltı kömür ocaklarında "kömürün kendi kendine yanması" işleminde,
Kömürün kül içeriği
Kömür içinde prit oranının yüksek olması
Kömürün uçucu madde oranının yüksek olması önemlidir
Grizulu maden ocakları
Bacalar, ani grizu boşalabilecek yönlerde veya grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerinde devam ettirildiği takdirde, yapısal özellikler göz önünde bulundurularak en az 25 metre boyunda kontrol sondajları yapılması sağlanır.
Kontrol sondaj deliklerinde, grizu veya tehlikeli gazların varlığı anlaşılırsa, iş durdurulur;
Grizulu ocaklarda havalandırma ile ilgili değerler her vardiyada ölçülür, metan gazı ölçümleri bu ölçümlerle beraber yapılır.
Havada % 1'den çok metan gazı tespitinde, bu oran % 1'in altına düşünceye kadar ölçümler aralıksız sürdürülür.
Üretim ünitelerinden dönüş havası içinde ve üretim yerlerindeki gazların birikebileceği yerlerde metan gazı seviyesi sürekli olarak izlenir.
Bütün grizulu ocakların, havalandırma planında tespit edilen istasyonlarında, en geç 10 günde bir gerekli ölçümler yapılır
Tali havalandırma sadece ana havalandırma akışı ile bağlantısı bulunan, ilerleme çalışmaları ve kurtarma çalışmalarının yapıldığı yerlerde uygulanır.
Üretim yapılan yerlerde sadece çalışanların sağlık ve güvenliği için yeterli ek tedbirler alınması şartıyla tali havalandırma yapılabilir.
Tali havalandırmada kısa devreyi önleyecek tedbirler alınır.
Havalandırma esas itibariyle aşağıdan yukarıya doğru yapılır.
Eğimi hiçbir kısımda % 10' u geçmeyen kesitinin herhangi bir noktasında grizu toplanmasına imkân bulunmayan ve grizu birikimini önleyecek hava akımı sağlanan galeriler havalandırma bakımından düz sayılır.
Hazırlık işleri veya grizu birikimlerini dağıtmak amacıyla yapılan işler dışında, bölmeyle veya borularla havalandırma yapılmaz.
Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki düz ve eğimli yollarda metan oranı % 1,5'u, bunların bağlandığı hava dönüş yollarında % 1'i geçmez.
Grizulu ve yangına elverişli kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, tüm çalışanlar, çalışma süresince, yanlarında karbonmonoksit maskesi veya ferdi oksijen kurtarıcıları taşır ve gerektiğinde kullanır.
Bütün grizulu ocaklarda her biri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte, birinin herhangi bir nedenle durması halinde diğeri derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur.
Havasında % 2'den çok metan tespit edilen ocaklarda veya ocak kısımlarında, çalışanların kurtarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapılmaz.
Metan oranının çalışma ortamında sık sık değiştiği hallerde, metan oranına göre ayarlı, ses ve ışık uyarısı yapan metan dedektörü bulundurulur veya bir merkezden izlenebilecek otomatik kontrol sistemi kurulur.
Genel havasındaki metan oranı % 1,5'i geçen yerlerdeki iletkenlerin ve elektrikli aygıtların gerilimi derhal kesilir ve şartlar düzelmedikçe yeniden verilmez.
Ateşleyici grizulu ocaklarda lağım deliklerini doldurmadan önce 25 metre
yarıçapındaki bir alan içinde ve özellikle tavandaki boşluklar, çatlaklar ve oyuklarda grizu ölçümü yapar.
Bu ölçmede % 1 veya daha yüksek oranda metan tespit edilirse lağımlar doldurulmaz.
Ateşleyici, lağımların doldurulmasından sonra ve ateşlemeden önce ölçümü tekrarlar.
Metan oranı % 1'in altındaysa lağımlar ateşlenir, üstündeyse % 1'in altına düşünceye kadar ateşleme yapılmaz.
Kömür tozu bulunan veya kömür tozu oluşabilecek kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, ateşlenecek yerlerde lağım delikleri doldurulmadan önce taş tozu serpmek, sulamak gibi koruyucu tedbirler alınır.
Yanıcı toz bulunan maden ocakları
Zincirleme toz patlamalarına neden olabilecek yanıcı toz veveya grizu patlamalarının yayılması patlama barajları yapılarak önlenir.
Kömür ocaklarındaki arabalar, içlerinden kömür tozu dökülmeyecek biçimde olur.
Üretim, yükleme, taşıma, aktarma ve boşaltma yapılan yerlerde tozun havaya yayılmasını önlemek için pülverize su fisketeleri gibi gerekli tedbirler alınır.
Kullanılacak taş tozu, olabildiğince nem tutmayacak, silis içermeyecek, içinde % 1,5'dan çok organik madde bulunmayacak ve sağlığa zararlı etki yapmayacak nitelikte olur.
Gaz kaçağı, göçük veya su baskını
Yanıcı toz veveya grizu patlamalarının olabileceği veya yeraltı suyunun tehlikeye neden olacağı ocaklarda çalışılmakta olan yerler yakınında, zararlı gazların bulunma ihtimali olan su birikintilerinde, eski çalışma yerleri ve buralardaki sularda uzunlukları 25 metreden aşağı olmamak üzere alın yönünde kontrol sondajı yapılır.
Denizlerdeki Tesislerde Uygulanacak Asgari Özel Hükümler
Sağlık ve güvenlik dokümanında riskli olarak belirlenen tüm yerler, uygun yangın algılama ve yangından korunma, yangınla mücadele ve alarm sistemleri ile donatılır.
Bu sistemler en az aşağıdakileri kapsar:
Yangın algılama sistemleri.
Yangın alarmları.
Yangın için ana su borusu.
Yangın vanaları ve hortumları.
Basınçlı su sistemleri ve göstergeleri.
Otomatik sprink sistemleri.
Gazlı söndürme sistemleri.
Köpük sistemleri.
Taşınabilir yangın söndürücüler.
İtfaiyeci ekipmanları.
Tahliye ve kaçış
Cankurtaran sandalı, botu, can simidi ve yeleği ile ilgili asgari gerekler aşağıda belirtilmiştir: Yeterli bir süre hayatta kalmayı sağlayacak uygunlukta ve donanımda olur.
Bütün çalışanlara yetecek sayıda olur.
İşyerine uygun özellikte olur.
İşlevleri ve kullanılacakları koşullar dikkate alınarak uygun malzemeden yapılmış olur ve kullanım için hazır bulundurulur.
Kullanıldıklarında dikkat çekici renklerde olacak ve kurtarma ekibinin dikkatini çekmekte kullanılacak araçlarla donatılır.
Bu barınaklar aşağıdaki özelliklere sahip olur.
Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde, patlamaların etkisine, duman ve gaz sızmalarına ve yangın çıkmasına ve yangının yayılmasına karşı uygun şekilde korunur.
Uygun havalandırma, ısıtma ve aydınlatma sistemleri ile donatılır.
Her katta, kaçış yollarına açılan birbirinden bağımsız en az iki çıkış yeri bulunur.
Diğer alanlardan gelebilecek, sağlığa zararlı gürültü, koku ve dumana ve sert hava koşullarına karşı korunmalı olur.
Tehlikeli alanlardan uzakta ve çalışma yerlerinden ayrı olur.
Sınavlarda sorulmuş Problem Çözümleri
SORU- Yeraltı kömür ocağında bir ayakta (kömür üretilen yer ), ayak içine sızan metan gazı miktarı 0,05 m3 sn dir. Dönüş havasında metan oranının % 0,8 'i geçmemesi için ayağa ne kadar temiz hava gönderilmelidir?
Cevap : Burada Q: istenilen hava ise cevap
100 x 0.05 m3 sn = 6.25 m3/sn
Q:= 0,8
3. Gazlılığa Bağlı Olarak Hava Miktarının Hesabı:
Tünelde belirli bir (t) saat zaman aralığı içinde oluşacak ve veya yayılacak tehlikeli gaz miktarı q (m3) olsun, eğer hava içindeki gaz konsantrasyonunun %p ’ ye seyreltilmesi isteniyorsa, gerekli hava miktarı :(m3s)
Q =p . t.3600
100. q
eşitliğinden hesaplanır.
Tünel havalandırmasında işçi sayısına göre hava miktarı hesabı genellikle yapılmaz. Çünkü, havayı gerektiren sadece işçiler değildir. Mekanizasyonun artması ve işçi sayısındaki azalma, işçi başına olan hava standartlın yükseltmiştir. Tecrübeler, hava temiz olduğu zaman bir işçi gereksiniminin 750 Itdak. veya kabaca 1-2 m3dak. olduğunu göstermektedir Ancak zor şartlar için işçi başına 6 m1dak. hava sağlanır.
SORU- Bir galeride çalışmalar sırasında devamlı olarak 2,4 gr/dk toz oluşmaktadır.
Toz konsantrasyonunu 5mg/m3 ten aşağıda tutabilmek için en az ne kadar temiz hava gönderilmelidir?
Cevap - 2.4 gr = 2400 mg 1dakika=60 sn. 2400mg/60sn=40mg sn
A= 40mg/sn Np= 5 mg/m3
40mg/sn = 8,00m3/sn
Q= 5mg/m3- 0
YANGIN
Yanıcı madde, ısı ve O2' nin oluşturduğu kimyasal zincirleme egzotermik (ısı veren) reaksiyon. s Bir kimyasal olaydır.
Yanıcı maddelerin belirli bir ısı seviyesinde oksijen (O2) ile birleşmesidir. s Ortam havasındaki oksijen miktarının, yanmayı sağlayacak seviyenin üstünde olması (genelde %16'nrn üstü)gereklidir. s Yangın, kontrol dışı yanma olayıdır.
Yanmanın başlangıcı alevlenme ısısına ihtiyaç duyan yani endotermiktir.
Tüm maddeler gaz ve buhar fazda yanmayabaşlar Hızlı Yanma
Yanma olayının bütün belirtileriyle başladığı olaydır. Yanmanın tüm belirtileri mevcut olup, bunlar alev, ısı, ışık ve korlaşmadır.
Parlayıcı maddelerin belli oranda hava ile karışımları çok kolay bir şekilde alev alarak yanmalarına sebep olur. Bu tür yanma olayına parlama denir (benzin buharlarının sebep olması gibi.).
Parlama kolayca ateş alan maddelerde görülen bir olaydır
Yanıcı bir sıvıya ilişkin buharın, hava ile yanıcı bir karışım oluşturması halinde, sıvı yüzeyine yakın bir tutuşturucu kaynağın etkisiyle, bu karışımın yanmaya başladığı en düşük sıcaklık "parlama noktası" olarak adlandırılır s Genel olarak bir sıvının parlama noktası ne denli düşükse, yangına neden olma riski o denli büyüktür
Kolayca ateş alan maddelerin yangın ve patlama riski katı maddelerden daha yüksektir s Yanma olayının yangına dönüşmesi için Zincirleme reaksiyon gereklidir
Isınan maddeden çıkan gazların, bir alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması sonucunda yanmayı sürdürdüğü en düşük sıcaklığı,
Alt Patlama Limiti -The Lower Explosive (flammable) Limit (LEL) :
Bir tutuşturma kaynağı ile temas halinde yanan veya patlayan hava karışımındaki en düşük buhar konsantrasyonu
Üst Patlama (alevlenme) Limiti - The Upper Explosive (flammable) Limit (UEL) :
Bir tutuşturma kaynağı ile temas halinde yanan veya patlayan hava karışımındaki en yüksek buhar konsantrasyonu
BLEVE : boiling liquid expandıng vapour explosion - kaynayan sıvı genleşen buhar patlaması ile tankın infilak etmesi
Jet fire, ince uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında görülür.
UVCE : unlimited vapour cloud exploiıon - sınırlandırılmayan buhar bulutu patlaması
Ortama kontrolsüz bir şekilde çok büyük miktarda ısı salındığında basıncın aşırı yükselmesi sonucunda patlama oluşur. s İdeal karışımda tutuşan parlayıcı maddenin çok hızlı ve kontrol edilemeyen enerji açığa çıkarmasıdır.
Patlama şiddeti ayrıca, parlayıcı maddenin cinsi, miktarı, uygun karışım özellikleri ile de doğru orantılıdır.
Detanasyon Hızı: Patlama basıncının yayılma hızı.
Sürtme, darbe ve ısı etkisi altında başka bir maddenin katılmasına gerek olmadan hızla reaksiyona giren ve çevreye zarar veren maddelerdir.
Ortamdaki ısı ve oksijenin yeterli olmadığı durumda meydana gelir. s Yanmanın belirtileri olan ısı, ışık, korlaşma ve gaz buhar oluşumu yavaş yanmada görülmez
Demirin ve bakırın paslanması(oksitlenmesi) ve hücresel solunum yavaş yanmaya en iyi örnektir
Yavaş yanmanın zaman içerisinde hızlı yanma olayına dönüşmesi halidir. Kendi kendine yanmaya örnek ise bitkisel kökenli yağlı maddelerin, hava içerisindeki oksijenle normal hava ısısında birleşerek çürümeye (oksitlenmeye) başlamasıdır. Bu oksitlenme ile zaman içerisinde ortamdaki ısı yükselir, şayet ısı alev almaya yetecek dereceye ulaşırsa kendi kendine yanma gerçekleşir. Yanıcı maddenin yapısı gereği, yanıcı buhar veya gaz oluşturmadığı durumlar sonrasında kendi kendine yanma oluşur