Biyolojik etken; "Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil
mikroorganizmaları,
hücre kültürlerini
ve insan endoparazitleridir"
Hücre kültürü; "Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro olarak geliştirilmesi" Mikroorganizma; "Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlıktır"
Patojenite; "Biyolojik etkenin hastalık yapabilme yeteneğidir"
Virülans; "Biyolojik etkenin yaptığı hastalığın şiddetidir"
Biyolojik etkenler enfeksiyon risk düzeyine göre 4 gruba ayrılır En zararsız olan biyolojik etkenler 1. Grupta ve en zararlıları de 4.grupta yer alır
İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler Grup 1 olarak tanımlanır İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı bulunan biyolojik etkenler Grup 2 olarak tanımlanır
İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı olan biyolojik etkenler Grup
İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bilinmeyen biyolojik etkenler Grup 4 olarak tanımlanır
İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması.
Yetkili makamların, çalışanların sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri.
Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler.
Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek alerjik etkiler.
Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek toksik etkiler.
Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak çalışanların yakalandığı hastalıklar ile ilgili bilgiler.
Biyolojik etkenlerle çalışan işyerleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yapılması gereken bildirim Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne yapılır
Biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin olduğu çalışma alanlarında yiyip içme eylemi yasaklanır İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri belirlenir.
Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne verilecek bildirimlerle ile ilgili olarak;
İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesi ile tutulan
tüm tıbbi kayıtlar verilir
Çalışanların, grup 3 veya grup 4'te biyolojik etkenlere ait fiziksel korumalarının ortadan kalkması
sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan acil eylem planı verilir
İşyerinde İSG hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı,
soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği bildirilir
Çalışanlar, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya olayı aşağıdakilere bildirmekle yükümlüdür;
İş güvenliği uzmanına
İşyeri hekimine
İşveren veya işveren vekiline
İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi enfeksiyona veveya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı aşağıdakilere bildirmek zorundadır;
Çalışanlara
Çalışan temsilcilerine
Sağlık Bakanlığına
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına
İşverenler, grup 3 veveya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları maruziyet sona erdikten sonra en az 15 yıl saklanır
Aşağıda belirtilen durumlarda maruziyet listeleri bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklanır;
Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet.
Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.
Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.
Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet.
Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.
Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.
Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet
Çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne yapılması gereken ön bildirim ile ilgili olarak;
Grup 4'te yer alan her bir biyolojik etken için bildirim yapılır
Geçici olarak kendisinin yaptığı sınıflandırmaya göre grup 3'te yer alan yeni bir biyolojik etkeni ilk defa kullandığında bildirim yapılır
İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses veveya işlemlerde sağlık veya güvenliği önemli ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda bildirim yapılır
Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren laboratuvarlar için, hizmetin içeriği hakkında başlangıçta bildirimde bulunulur
Grup 1 biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirimde bulunulmaz
Çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirim en az 30 gün önceden yapılır
Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm ilgili yönetmeliğe göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilir
Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan önlemler alınır Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4 olan önlemler alınır
İnsanda hastalığa yol açabilecek fakat asıl amaçları kültür veya onların konsantre halinde bulunmaları gibi biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan, biyolojik etkenleri içerip içermediği belirsiz olan maddelerle yapılan laboratuvar çalışmalarında koruma düzeyi en az 2 olan önlemler uygulanır
Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi 3 veya 4 olan önlemler uygulanır
Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır
Biyolojik risk etkenlerinde sınıflama yaparken aşağıdaki kriterler dikkate alını;
İnsanlarda hastalık yapma riski
Çalışanlarda ciddi risk yaratması
Topluma yayılma riski taşıması
Koruma tedavinin bilinmesi