Akut:Normal basınçtan yüksek basınca ani geçişte baş ağrısı, kulak ve diş ağrıları (özellikle sağlam olmayan dişlerde), denge bozukluğu,
Normal basınçtan alçak basınca ani geçişte kulaklarda, yüz sinüslerinde, ağrı, karın ağrıları, bilinç kaybı,
Yüksek basınçtan normal basınca ani geçişte
kaşıntı, subkutan anafizem, kas ve eklem ağrıları, dispne, kulak çınlaması,
İşitme kaybı, baş dönmesi, hipertermi, ödem, taşikardi, stenokardi, asfeksı, gaz
embolisi, sonucu miyokard infarktüsü, nervöz bozukluklar, (öfori, psişik bozukluklar, epilepsi, felçler),
Felçler (en çok alt ekstremitelerde) ve (Menier sendromu kalıcıdır)
Geç zararlar:
Kemik nekrozları, epifizlerde deformasyon (en fazla pelvis ve omuz kemik ve eklemlerinde)
Yükümlülük süresi akut durumlarda 3 gün ve kronik etkiler için 10 yıldır.
BASINÇ: Newtoncm2Birim alana yapılan kuvvet
Normal şartlarda, Deniz seviyesinde en yüksek basınç vardır.
Normal şartlarda hava basıncı 76 cm (760 mm Hg) civa basıncına eşittir.
Pascal : 1 m2 lik yüzeye etki eden 1 N'luk kuvvetin oluşturduğu basınçtır.
Atmosfer : 1 m2 lik yüzey etki eden 101.300 N'luk (105 N'luk) kuvvetin oluşturduğu basınçtır.
NOT: 1- Atmosferdeki hava moleküllerinin ağırlığı nedeniyle yeryüzündeki ve havadaki bütün cisimlere uyguladığı basınca atmosfer basıncı denir.
Balon ve uçak gibi araçlarla süratle yükseklere çıkılması halinde, doğal olarak atmosferbasıncı düşer
Vücuttaki oksijen basıncının düşmesi sonucu anoksemi, taşikardi görülebilir.
Not: Kalbin atım sayısının lOo'ün üstünde olmasına taşikardi denir. Taşikardi görülen kişilerin kalp krizi geçirme oranı çok daha yüksektir
Denizaltı personeli, dalgıçlar, gemi kurtarıcılarında ise, deniz dibine inildikçe vücut üzerindeki basınç artması olur.
Bu basıncın 4 atmosferi aşması halinde, kişi solunum ile fazla azot alacağından, azot narkozu içine düşebilir.
İnsan organizmasında sağlık sorunu yaratabilmesi için Basınç değişikliğinin 4,5 Ncm2daha yüksek olması gerekir.
İyonlaştırıcı ışınlar
İyonlaştırmayan ışınlar
Ortamdaki ışınların;
Dalga boyu
Yoğunluğu
Etkileşim süresi Önem taşımaktadır.
*İnsan gözünün görebileceği ışınlar 380 - 780 nm dalga boyu arasındadır
*Nanometre (nm). Bir milimetrenin milyonda biridir. Gözle göremediğimiz maddeleri (atom, vb) ölçmek için kullanılır. 1 nm =0,000000001 m
İyonlaştırıcı ışınlar
Bu ışınlar hücre içeriğindeki iyonların ayrışmasına neden olur.
İyonlaştırıcı ışınları 2 grup halinde inceleyebiliriz;
- Elektromanyetik ışınlar (x ve y ışınları)
- Korpüsküler ışınlar (a, 3 ışınları, nötron ve protonlar)
Elektron ışın kaynağında da x ışınları oluşmaktadır. TIG kaynağında kullanılan toryumlu tungsten elektrotta kopma ve parçalanma olmasıyla oluşur. (bu parçalar radyoaktiftir.)
X ışınları
Akut ışın sendromu
Akciğer kanseri
Kemik iliği inhibisyonu yapar.
İYONLAYICI IŞINLARLA OLAN HASTALIKLAR
Akut ışın sendromu
Deri ve mukozala hastalıkları
Göz hastalıkları
Hematopoez bozuklukları
Akciğer kanseri
Kemik hastalıkları
Gonadların tutulumu
Akut ışın sendromu: Doza ve süreye bağlı olarak değişik fazlarda ve değişik belirtiler vererek ölüme kadar gidebilen bir hastalıktır. Yükümlülük süresi 2 aydır.
rad: iyonize ışın etkisindeki cismin bir gr. nın soğurduğu 100 erglik enerjiye eşittir. Değişik dozda değişik tablolar açığa çıkar.
Üreme organlarına etki: fertiliteyi(doğurganlık) azaltan en küçük doz 150 rad'dır.
NON İYONİZE IŞINLAR
MOR ÖTESİ (UV)
KIZILÖTESİ (IR),
RADYO DALGALARI,
MİKRO DALGALARIDIR ışınlarıdır.
Kızılötesi ışınlar
Gözde katarakt;
Görme zorluğu,
Ciltte;
Yüz cildinde;
Kahverengi, kırmızı pigmentasyon,Telenjiektaziler
Mor ötesi ışınlar (UV)
Göz kamaşmasına neden olur (Arc Eye, Welders Flash).
Göz içinde kum veya çakıl tanesi varmış gibi kaşıntı
Net görememe
Şiddetli sızı
Gözde yaşarma ve yanma
Baş ağrısı
UV (Mor Ötesi Işın); kalıcı körlük yapabilir.
Deride güneş yanığına benzer yanıklar oluşturarak deri kanseri riskini artırır.
LAZER ISINI
Işık enerjisinin ısıya dönüşmesiyle etki gösterirler. Lazerlerin gücü Watt veya Joule cinsinden söylenir
Lazer ışınının yoğunluğu yüksek, dalga boyu kısa ve tek renklidir.
Lazer ışınları elde edildikleri maddelere göre dörde ayrılırlar:
Katı cisimden çıkan lazerler
Sıvı cisimden çıkan lazerler
Gaz cisimden çıkan lazerler
Yarı iletkenlerden oluşan lazerler.
Lazer sınıflaması
EN 60825-1:2007 ve TS EN 60825-1:2008 sınıflaması
Potansiyel olarak "Biyolojik hasar verme" gücüne göre sınıflama yapılmıştır.
Kullanımı her koşulda güvenlidir. Maruziyet sınırı yoktur. İşaretleme Gereklidir, Zararsızdır.
Sınıf 1 Sınıf 1 M Sınıf 2 Sınıf 2 M Sınıf 3 R Sınıf 3 B Sınıf 4
Göz koruması gerekir.
Göz koruması gerekir.
3 B üzerinde güce sahip bütün lazerler bu sınıfa girer. Mutlaka kilitleme sistemi olmalıdır.
Sınıf 2 ve daha üzeri lazerler kullanıldığında mutlaka uygun işaretleme yapılmalıdır.
Uygun göz koruması Sınıf 3 ten itibaren kullanılmalıdır
Cilt koruması
Kıyafetler (sınıf 4 için yanmaz olmalı)
Eldivenler (sık dokuma ve opak olmalı) oKoruyucu kremler
Bariyerler
Havalandırma (zorlu emiş...)
TS 5559- EN 207 göz koruyucularının özelliklerini deney metotlarını ve işaretlemesini kapsar.
TS EN 208- Lazere uygun filtreleri ve göz koruyucularını kapsar.
Hava sıcaklığı (kuru termometre ile ölçülür)
Nem (psikrometre veya higrometre ile ölçülür)
Hava akım hızı (anemometre ile ölçüşür)
Termal radyasyon (Glob Termometre ile ölçülür) uygun değilse; İnsanın çalışma kapasitesi ve iş verimi düşer .
Uygun ısı (Hava sıcaklığı) belirleme
Yapılan işin niteliği (Ağır veya Hafif iş olması)
Çalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf, şişman, sakin, heyecanlı, tez canlı, v.s.) Kişinin sağlık durumu (Hasta veya sağlıklı olması)
Çalışanın giyim durumu (Kalın veya ince giymiş olması)
Çalışanın beslenme durumu (Yapılan işe uygun veya uygun olmayan beslenme) Endüstride genellikle yüksek sıcaklık problemi vardır
Termal Konfor Bölgesini etkileyen faktörler;
Ortam sıcaklığı
Ortamın nem durumu
Hava akım hızı
Yapılan işin niteliği
Çalışanın giyim durumu
Çalışanın yaşı ve cinsiyeti
Çalışanın beslenmesi
Çalışanın fiziki durumu
Çalışanın sağlık durumu
Efektif sıcaklık:
Hava sıcaklığı,
havanın nem oranı ve
hava akım hızının beraberce kişi üzerinde yarattığı sıcaklık etkisine denir.
Yüksek sıcaklıkta;
Nabız yükselir,Sinirlilik duygusu artar,Kan dolaşımı hızlanır,Terleme artar,Tuz ve sıvı kaybı meydana gelir,Dikkat azalması,Fiziksel ve zihinsel verim düşüklüğü Hatalar İş kazaları
Düşük sıcaklıkta; Soğuk algınlıkları,Donma,Soğuk yanıkları,Dikkat azalması,Hata artışı,İş kaza riski artışı,El ayak parmaklarındaki donma,nedeni ile verim düşer,Tepki yeteneği azalmış olur
NEM
Sıcaklık yanında nemin de etkisi büyüktür.
Havadaki nem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade edilir.
Mutlak nem: Birim havadaki su miktarıdır.
Bağıl nem:Havadaki nem miktarının, aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlak nemin yüzde kaçını ihtiva ettiğini gösterir.
İSG yönünden bağıl nemin değeri önemlidir. Bağıl nem %30 ila %80 arasında olmalıdır.
Yüksek bağıl nem;
Ortam sıcaklığının yüksek olması durumunda bunaltır.
Düşük olması durumunda ise üşüme ve ürperme hissi verir.
NEM | 18.5 “C de %45 – 65 | |
HAVA AKIM HIZI | ||
Rahatlatıcı 0.11 - 0.15 msn | Rahatsız edici 0.5 msn | |
WHO tarafından önerilen nem ve hava akım hızları
Ancak bu hava akımı 0,5 metresaniyeyi aşması durumunda rahatsız edici esintiler meydana gelir.
Yer altı işletmelerinde izin verilen hava hızı 8 m/sn dir.
HAVALANDIRMA
Temiz hava nedir: Normal şartlarda (Büro ortamında), CO2 miktarının binde birin üstüne çıkmayan havaya temiz hava denir.
Ortamda zararlı gaz, toz ve koku bulunan ortamlarda, söz konusu gaz, toz ve kokunun kabul edilebilir sınırların altında olması gereklidir.
Normal şartlarda doğal havalandırma ile ortam havasının saatte 2-3 defa değiştiği kabul edilmektedir
Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi 10 m3olmalıdır
Koğuşlarda " " " " " 12 m3 "
(Bu hava hacminin hesabında tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası hesaba katılmaz)
Normal şartlarda işyerinin tavan yüksekliği en az 3 m olmalıdır.
Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan yüksekliği en az 3,5 m olmalıdır.
İşyerlerinde kişi başına düşen serbest alan miktarı en az 2,5 m2olmalıdır.
Burada ölçmeye dayalı verilen değerler öneri boyutundadır.(İşçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğünde değinildiği için hükümsüzlerdir.)
Havalandırma metotları
Doğal Havalandırma
Cebri Havalandırma
Kapalı Çalışma Metotları
CEBRİ HAVALANDIRMA
Havalandırmanın doğal havalandırma ile yeterli şekilde yapılamadığı durumlarda cebri havalandırmaya başvurulur.
TOZ
Tane büyüklüğü 0,1µ ile 5µ arasındaki tozlar, akciğerlere kadar ulaşan tozlardır. Alveollerde toplanırlar ve çalışanlar için en zararlı ve tehlikeli olan tozlardır.(Toz yönetmeliği –Solunabilir toz)
TOZ YÖNETMELİĞİNE GÖRE SOLUNABİLİR TOZ BOYUTU 0,1µ ile 5 µ DUR (ÖNEMLİ)
*Tozlar esas olarak kimyasal risk etkenleri içinde değerlendirilmelidir.
Fibrojenik tozlar: Silikoz, asbestoz gibi pnömokonyoza sebep olan tozlardır.
İnert tozlar: Akciğerlerde birikebilen, fakat herhangi bir hastalık yapmayan tozlardır.
Alerjik toz: Hayvan Yemleri, Ot, Tahıl, Pamuk, Keten, Kenevir,Un
Zararlı Tozlarla Meydana Gelen Mesleki Akciğer Hastalıkları (PNÖMOKONYOZ) SİLİKOZ(Saf silikoz): (SiO2 )(Silis) kristallerinin solunması sonucu akciğer hastalığıdır.
Asbestoz: Asbest (Amyant) tozlarının solunması sonucu meydana gelir.
Baritoz: Baryum sülfat tozlarının yığılması,
Sideroz: Demir oksit tozlarının yığılması,
Stannoz: Kalay tozlarının yığılması,
Antrakoz: Kömür tozlarının yığılması
En zararlı tozların başında kuvars tozları gelir.
PNÖMOKONYOZLARDA TEKNİK KORUMA
Sulu çalışma (yaş metot)
Uygun havalandırma yapılması
İşçilerin hiperventilasyonunun (Fazla soluma, şiddetli soluma)önlenmesi Kapalı çalışma metodu Ara odacıklar,İkame çalışmalarının yapılması,Atmosferdeki partiküllerin sayısı ve çaplarının iyice tespit edilmesi (Çapları 10 mikrondan küçük olan tozlar, zararlı ve tehlikeli tozlar olarak kabul edilmelidir) Kişisel korunma araçlarının kullanılması
Hangi Tür Toz Olursa Olsun,,tozun yapısına, tozun yoğunluğuna,maruziyet suresine göre sağlık açısından sakıncalıdır.
Kişisel faktörler olarak ise
Kişinin genel yapısı, sağlık durumu, kişisel direnç-duyarlılık, alışkanlıklar (sigara vb.) hastalık oluşumunda pay sahibidirler.
Solunum yoluyla
akciğerlere giren tozların verdiği zarar derecesini belirleyen faktörler
Toz tane boyutu
Toza karşı kişisel duyarlılık
Tozu oluşturan kayacın petrografik içeriği
TOZLA MÜCADELE MEVZUATI
Asbest:
Aktinolit Asbest,
Antofilit Asbest,
Grünerit Asbest (Amosit)
Krizotil,
Krosidolit,
Tremolit Asbest, lifli silikatlarıdır.
İnert toz: Solunumla akciğerlere ulaşmasına rağmen akciğerlerde yapısal veveya fonksiyonel bozukluk yapmayan tozlar, Örn: Baryum Bileşenleri,
Kireçtaşı, Mermer, Alçı Tozları Kristal yapıda SiO2: Kuvars, tridimit ve kristobalit
Lifsi tozlar: Uzunluğu beş mikrondan daha büyük, eni üç mikrondan daha küçük ve boyu eninin üç katından büyük olan parçacıklar Okuyucu: ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografileri Sınıflandırılması
konusunda eğitim almış hekim Solunabilir toz: Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1-5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile çapı üç mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az üç katı olan lifsi tozlar
Standart akciğer radyografisi: En az 35x35 cm ebadında ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografileri Sınıflandırılması kriterlerine göre değerlendirilebilir akciğer radyografisini veya dijital akciğer radyografisini Toz ölçümü: İşyeri ortam havasındaki toz miktarının gravimetrik esasa veya lifsi tozlarda lif sayısına göre belirlenmesini,
Tozla Mücadele Komisyonu (TMK): Bu Yönetmelik çerçevesinde çalışma hayatında tozla ilgili konularda ihtiyaç ve öncelikleri belirleyerek teknik ve tıbbi açıdan görüş ve öneri hazırlamak amacıyla Bakanlıkça oluşturulan komisyon
Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer (ZAODTWA): Günlük 8 saatlik zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama değer
Tozdan kaynaklanan maruzivetin önlenmesinde ayrıca;
İkame yöntemi uygulamak Riski kaynağında önlemek;
Uygun iş organizasyonu ve toplu koruma yöntemleri Toz çıkışını önlemek için uygun mühendislik yöntemleri İşe göre, ihtiyaç duyulan yeterli temiz havanın bulunması Alınan önlemlerin yeterli olmuyorsa uygun KKD
Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve gözetim yapılması,İşyerlerinde oluşan atıkların, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatına uygun olarak bertaraf edilmesi
Tozla mücadele komisyonu
İSGGM Genel Müdürü veya Genel Müdürün görevlendireceği bir Genel Müdür Yardımcısı başkanlığında bir komisyon kurulur Bu komisyon üyelerinin görev süresi üç yıldır Süresi bitenler yeniden görevlendirilebilir
Komisyon üyeleri: Sağlık Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,İş Teftiş Kurulu Başkanlığından İSG yönünden teftiş yapmaya yetkili bir iş müfettişi SGK'den bir temsilci,Genel Müdürlükten bir hekim ile bir mühendis veya bir İSG uzmanı En çok üyesi olan çalışan ve işveren konfederasyonlarından birer temsilci Bakanlıkça uygun görülecek tozla mücadele ve toza bağlı meslek hastalıkları konularında çalışmaları bulunan üniversitelerin tıp ve mühendislik fakültelerinden birer öğretim üyesinin katılımıyla bir komisyon kurulur.
TOZ ÖLÇÜMLERİ
İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik
hükümleri saklı kalmak kaydıyla; Risk değerlendirmesi sonucuna göre belirlenen periyodik aralıklarla toz ölçümlerinin yapılması
Toz maruziyetinin bulunduğu koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümlerin tekrarlanması
Ölçüm sonuçlarının, ekte belirtilen mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate alınarak s değerlendirilmesi
Yapılacak denetimler için toz ölçümlerinin Genel Müdürlükçe ön yeterlik veya yeterlik belgesi verilen laboratuvarlarca yapılması
Akciğer radyografilerinin değerlendirilmesi
Asbest ve türleri, kuvars içeren tozların bulunabileceği işyerlerinde çalışanların standart akciğer radyografileri okuyucu tarafından ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılmasına göre değerlendirilir.
Asbest ve türleri, kuvars içeren tozlar hariç diğer tozların bulunduğu işyerlerinde çalışanların ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılmasına uygun standartlarda akciğer radyografisi işyeri hekimi tarafından maruz kalınan tozun özellikleri de dikkate alınarak değerlendirilir Pnömokonyoz olgularının belirlenmesis Kategori 0 olarak değerlendirilenlerin; aralıklı muayenelerle takibinin yapılmasını, Kategori 1 ve üzeri olarak değerlendirilenlerin; SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularına sevkini sağlar.
Kayıtların saklanması
İşveren, işyerinde çalışanın işten ayrılma tarihinden itibaren on beş yıl süreyle saklar.
Pnömokonyoz okuyucu eğitimi
ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılması Okuyucu eğitimi İSGÜM tarafından düzenlenir
ÖZELLİĞİ OLAN KAYAÇ VEYA MİNERALLER MARUZİYET EŞİK SINIR DEĞERLERİ
Kayaç-mineral | TWA |
Asbest | 0,1 lif cm3 |
Silika (Kristal Yapıda) | |
Kuvars (Solunabilir) | 10mgm3 |
%SiO2+2 | |
Kuvars (Toplam) | 30mgm3 |
%SiO2+2 | |
Kristobalit :Formülle hesaplanan kuvars değerinin % si kullanılır. Tridimit: Formülle hesaplanan kuvars değerinin % si kullanılır. | |
Mineral | Sınır Değer (mgm3) |
Amorf yapıda (doğal diatomalı toprak içeren ) | 80 mgm3 % SiO +2 |
Mineral Lifler | lifcm3 | TWAZAOD Çapı <3.5 m, uzunluğu> 10 m. olan lifler |
Silikatlar (%1'den az kristal silika içeren) | ||||
Mika | ||||
Talk (Asbest içermeyen) | ||||
Talk (asbest içeren) (***) | ||||
Sabuntaşı | ||||
Portland Çimentosu | ||||
Grafit (Doğal) | ||||
Kömür Tozu: | ||||
%5 ve daha az SiO2 içeren solunabilir toz | 2.4 mg m3 | |||
%5'ten fazla SiO2 içeren solunabilir toz | 10mgm3 % SiO2+2 | |||
İnert veya İstenmeyen Toz | ||||
Solunabilir Kısım | 5 mg m3 | |||
Toplam Toz | 15 mg m3 | |||
Taş yünü | 3 lifcm3 | 5 mgm3 | ||
Fırın Curuf yünü | 3 lifcm3 | 5 mgm3 | ||
Sentetik Cam yünü | 3 lifcm3 | 5 mgm3 | ||
( * ) 1910.1000 numaralı OSHA standardına paralel olarak hazırlanmıştır.
(**) 6331 sayılı Kanun uyarınca çıkarılan mevzuatın uygulanmasında uluslararası kuruluşlarca yayımlanmış sınır değerler de dikkate alınabilir.
(***) 2512013 tarihli 28539 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte belirtilen değer alınmalıdır.
CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
mgm3 : 20 0C sıcaklıkta ve 101,3 kPa (760 mm cıva basıncı) basınçtaki 1 m3
havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı