Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçidenir
İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere
işveren vekili denir
İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun (6331) uygulanması bakımından işveren sayılır.
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye Asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.
Asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
Asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı belli olursa alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler
Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde İş Kanun hükümleri uygulanmaz;(6331 le karıştırma)
Madde 4 -Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz;
a) Deniz ve hava taşıma işlerinde,
b) 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,
c) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
e) Ev hizmetlerinde,
f) (…) (1) çıraklar hakkında, (1)(1) 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı Kanunun 37 nci maddesiyle, bu bentte yer alan “İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kalmak üzere” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
g) Sporcular hakkında,
h) Rehabilite edilenler hakkında,
ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.
AŞAĞIDAKİLERİNDE UYGULANIR.
a) Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri,
b) Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler,
c) Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler,
d) Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri,
e) Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri,
f) Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler,
Bu Kanun hükümlerine tabidir.
İşveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süreler çalışma süresinden sayılmaz
İşçinin kendisinden kaynaklanan nedenlerle işyerine vereceği maddi zarar 30 günlük yevmiyesini aşarsa derhal işten çıkartılabilir.
Fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin 3 katı tutarında tazminat ödenir
Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinde karşı tarafa bildirim süreleri;(İhbar süresi)
0-6 ay; 2 hafta
6-18 ay; 4 hafta
18-36 ay; 6 hafta
36 aydan fazla; 8 hafta
Ara dinlenmesi süreleri;
Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz
0-4 saat; 15 dakika
4-7,5 saat; 30 dakika
7,5 saatten fazla; 1 saat
Gece süresi ve gece çalışmaları ile ilgili olarak;
İşçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez
Gece çalıştırılan işçiler işyeri hekiminin öngördüğü zaman diliminde işveren tarafından
periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler
Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20:00'de başlayarak en erken saat 06:00'ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir
Gece ve gündüz postalarında, postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz
İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukuki bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren 2 yıldır
Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur
Nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir
İşçinin normal haftalık çalışma süresinin tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir.
Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılmazsa ücret ödenmesi gerekir.
*On sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi en az 20 gündür.
Yıllık izinler en az olarak;
1-5 yıl (dahil); 14 gün
5-15 yıl(dahil); 20 gün
15 yıl (dahil); 26 gün
Yıllık izin için en az 1 yıl çalışmış olmak gerekir
Alt işveren tarafından çalıştırılan bir işçinin iş kazasına uğraması halinde, asıl işveren ve alt işveren 4857 sayılı İş Kanunu'na göre Müteselsilen her ikisi de sorumludur
Aşağıdaki durumlarda işçi kıdem tazminatına hak kazanılır;
İşçinin ölümü
Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla işten ayrılma
Emeklilik
İş süresi haftada en çok 45 saattir
*Deneme süreli iş sözleşmesinde, deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar uzatılabilir
4857 sayılı İş Kanununda yer alan iş güvencesi hükümlerinden Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler yararlanamaz
Özürlü çalıştırma zorunluluğu için, bir işyerinde en az 50 işçinin çalışıyor olması gerekir
Evlenme, ana veya baba, eş, kardeş veya çocuk ölümünde 3 güne kadar izin verilir
Yıllık ücretli izne hak kazanabilmek için gerekli sürenin hesabında aşağıdakiler çalışılmış gibi sayılır;
4857 Sayılı yasanın 71. Maddesine göre en küçük çalışma yaşı 15 tir.
15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimini tamamlamış çocuklar aşağıdaki durumlarda hafif işlerde çalıştırılabilir.
Bedensel gelişimine engel değilse
Zihinsel gelişimine engel değilse
Ahlaki gelişmelerine engel değilse
15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimine devam eden çocuklar okullarına devamına engel olmayacaksa çalıştırılabilir.
Tekil gebelikte toplam 16 hafta izin hakkı vardır Çoğul gebelikte toplam 18 hafta izin hakkı vardır Doğumdan 8 hafta sonrasında ayrıca 6 aylık ücretsiz izin hakkı vardır Anne adayı isterse ve doktor raporu olursa, doğuma 3 hafta kalıncaya kadar Doğum öncesi kullanılmayan izin hakları doğum sonrası süreye eklenir Doğum izninde geçen sürelerin maaşlarını SGK Öder
Kadınlar; Yer altında veya su altında çalışılacak işlerde yalnızca inşaat mühendisi, maden mühendisi gibi meslek sahibi kadınlar çalışabilir. Sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır
Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde fazla çalışma; Haftalık 45 saati aşan çalışmalardır
Denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz
Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 kadar yükseltilmesi suretiyle ödenir
Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda yasada belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmadır
Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesiyle ödenir
Bir işçi fazla çalışma yaptığında isterse fazla çalıştığı her saat karşılığında 1,5 saatlik bir süreyi serbest zaman olarak kullanabilir
Fazla sürelerle çalışan bir işçi isterse fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 75 dakikalık bir süreyi serbest zaman olarak kullanabilir
İşçi hak ettiği serbest zamanı 6 ay zarfında çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır
Fazla çalışmada öngörülen süre sınırı; Yürütülen işlere ilişkindir.
Bir ayda işçi ücretlerinden ceza olarak en fazla 2 yevmiye kesilebilir Fazla çalışma süresi günde 3 saati geçemez.
Fazla çalışma için işçinin muvafakati gerekir.
Fazla çalışma yapılacak günlerin toplamı bir yılda doksan iş gününden fazla olamaz.
Kıdem tazminatı
Kıdem tazminatının hesaplanmasında; Damga vergisi kesilir.
Kıdem tazminatının ödenebilmesi için bir tam yıl çalışmış olmak şarttır.
Kıdem tazminatı 10 yıllık zaman aşımına tabidir.
İşveren değişikliği, işçiye kıdem tazminatı isteme hakkını doğurmaz
İşin başkalaşması nedeniyle iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
24. madde gereğince bildirimsiz fesih hakkını kullanarak iş akdini fesheden işçi; Sadece kıdem tazminatına hak kazanır.
*Evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde işinden ayrılan kadın işçi kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin iş akdinin işyeri ile ilgili olmayan bir suçtan dolayı tutuklanmasıyla son bulması halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
Ücretinin işveren tarafından kanun hükümlerine göre ödenmemesi nedeniyle iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
Yeni iş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz.
İşçi isterse yeni iş arama izin saatlerini toplu kullanabilir.
Yeni iş arama süresi için ücret kesintisi yapılmaz.
*Sanayi, Ticaret Ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmeliği'nin dayanağı 4857 sayılı kanunun 111 maddesidir
*Sanayi, Ticaret Ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmeliği'ni yürütmekle yetkilidir olan bakanlık; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Toplu işten çıkarma sayılması aşağıdaki oranlara göredir;
20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin işten çıkarılması
101 ile 300 işçi arasında ise, en az %10 oranında işçinin işten çıkarılması
301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin işten çıkarılması
Vardiyalı ve Gece Çalışmaları iş ortamında en fazla 11 saat uygulanır
Bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur.
Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası uygulanır
Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz
1475 sayılı eski İş Kanunu'nun halen yürürlükte olan tek maddesi Kıdem Tazminatı (14. Madde) konusunu düzenlemektedir
Mahkeme karıyla onaylanan haksız işten çıkarma durumunda;
İş Güvencesi (Fesh in haklı sebebe dayandırılması) 30 İşçi ve fazlası işçi çalıştıran işyerlerinde 6 aylık kıdemi olanlar için geçerlidir.)
İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur
İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır.
İşçi 10 gün içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.
İşveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır
İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından verilen ve işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren Çalışma Belgesi verilir
İş Kanununa göre işveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir belge (Ücret Hesap Pusulası) vermek zorundadır.
Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren iki ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir.
İş güvencesi (Feshin haklı sebebe dayandırılması)30 işçiden fazla işçisi olan ve yine aynı işyerinde çalışan 6 ay kıdemi olan işçiler için geçerlidir.İşçi iş güvencesi kapsamındaysa ve işten çıkarılmışsa 1 ay içinde iş mahkemesine işe dönüş davası açar..Mahkemeyi kazanırsa 10 gün içinde işverene başvurmak zorundadır.İşverende onu 1 ay içinde göreve başlatmak zorundadır.
Ayrıca yaş kayıtlarına bağlı olarak müsaade edilen işlerden olsalar dahi hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde, alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işlerinde, parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü işlerde, gürültü ve/veya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işlerde, aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işlerde, sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işlerde, radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işlerde, fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işlerde, parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işlerde, eğitim amaçlı işler hariç iş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine imkan sağlamayan işlerde, işyeri hekimi raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin üzerinde olan işlerde, eğitim, deney eksikliği, güvenlik konusunda dikkat eksikliği getirme ihtimali olan işlerde, para taşıma ve tahsilat işleri ile 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işlerde 18 yaşını doldurmayan işçiler çalıştırılamaz.
Çocuk ve Genç işçilerin
Çalışma Süreleri ve Ara Dinlenme Süreleri
Madde 6 —Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir.
Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmidört saatlik zaman diliminde, kesintisiz ondört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır.
Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri birinci fıkrada belirtilen çalışma sürelerini aşamaz.
İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.
Günlük Çalışma Süresinden Sayılan Haller
Madde 7 —4857 sayılı İş Kanununun 66 ncı maddesine göre çalışma süresinden sayılan hallerin yanısıra;
a) İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler,
b) İşverenin işyeri dışında gönderdiği kurslar ve toplantılarda geçen süreler ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen mesleki eğitim programlarında geçen süreler,
c) Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından çalışan çocuk ve gençler ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve benzeri toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniyle işlerine devam edemedikleri süreler,
çalışma süresinden sayılır.
Hafta Tatili
Madde 8 —Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz. Ayrıca hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.
Ulusal Bayram ve Genel Tatil
Madde 9 —Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar. Ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.
Yıllık Ücretli İznin Kullandırılması
Madde 10 —Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir.
Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir.
Çocuk ve Genç İşçileri Çalıştıramayacak İşverenler
Madde 11 —Çocuk ve genç işçileri;
a) Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen,
b) Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan,
işveren veya işveren vekilleri çalıştıramazlar.
*******Son değişiklikle 16 Yaşını Doldurmuş Fakat 18 Yaşını Bitirmemiş Genç İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler de ayrıca belirtilmiştir.